مدیر مشارکت‌های مردمی استان قزوین: اهمیت جلب مشارکت هدفمند و توسعه‌یافته در مقابل مشارکت هدایت‌شده و تحمیلی
ابراهیم‌زاده در گفت‌وگو با سایت مجمع خیرین مدرسه‌ساز استان قزوین با تأکید بر اهمیت جایگاه سازمان‌های مردم‌نهاد، بر ضرورت جلب مشارکت مردمی با شیوه‌های هدفمند و سازمان‌یافته تأکید کرد.
آقای قاسم ابراهیم‌زاده که تحصیلات دانشگاهی خود را در مقطع دکتری و رشتهٔ فقه و حقوق به انجام رسانده است، اکنون مدیریت ادارۀ مشارکت‌های مردمی ادارۀ کل آموزش و پرورش استان قزوین را برعهده دارد.
به سبب ارتباط تنگاتنگ این بخش با مجمع خیرین مدرسه‌ساز، برای گفت‌وگو به سراغ ایشان رفته‌ایم. در زیر توضیحات ایشان دربارهٔ سازمان‌های مردم‌نهاد (سمن‌ها)، در حوزهٔ آموزش و پروش را میخوانیم. ایشان همچنین، به نقش بانوان خیر در این مسیر و روش‌های جلب مشارکت مردمی اشاره می‌کنند.
لطفاً خودتان را معرفی بفرمایید و دربارۀ فعالیت‌هایی که انجام می‌دهید، توضیح دهید.
– من مدیر ادارۀ مشارکت‌های مردمی مدارس و مراکز غیردولتی در ادارۀ کل آموزش و پرورش استان قزوین هستم. بخشی از فعالیت‌های ما در خصوص سمن‌ها و انواع آنهاست که مرتبط با حوزۀ آموزش و پرورش هستند. برخی از آنها مستقیم و برخی غیرمستقیم به دانش‌آموزان، مدارس، مراکز آموزشی، انجمن اولیاء و مربیان و یا فعالیت‌های آموزشی مربوط می‌شوند. بخشی دیگری از آن فعالیت مجمع خیرین مدرسه‌ساز است و بخش دیگر مجمع دانش‌آموزیاری است که سال گذشته فعال کردیم. بخش دیگر گسترش و توسعۀ مدارس و مراکز غیردولتی است. مدارس هیأت امنایی نماد مشارکت مردم در آموزش و پرورش است. در این مدارس مردم مشارکت می‌کنند، اعتبار و برنامه می‌دهند. از سمن‌های دیگر، بجز مجمع خیرین مدرسه‌ساز، سمن‌های مربوط به پیگیری مسائل دانش‌آموزان بازمانده از تحصیل است، دیگری سمن یاریگران زندگی است و یک مورد دیگر مربوط به استعدادهای دانش‌آموزان ویژه است.
لطفاً کمی دربارۀ تشکیلات این سازمان‌های مردم‌نهاد در حوزۀ آموزش، در کنار مجمع خیرین مدرسه ساز، توضیح بفرمایید.
– مجمع خیرین دانش‌آموزیار هشت راهبرد دارد: ۱- توجه به دانش‌آموزان بازمانده از تحصیل؛ ۲- توجه به دانش‌آموزان ایتام؛ ۳- توجه به دانش‌آموزان برتر؛ ۴- توجه به بهداشت دانش‌آموزان ۵- توجه به دانش‌آموزانی که برای کنکور آماده می‌شوند؛ ۶- توجه به دانش‌آموزانی که برای تهیۀ لوازم تحریر یا پوشاک و… مشکلات معیشتی دارند؛ ۷- توجه دانش‌آموزانی که در مقطع پیش دبستانی در مناطق محروم و حاشیه‌ای زندگی می‌کنند و ۸- توجه دانش‌آموزان دارای معلولیت یا توانایی‌های خاص، هشت راهبرد دانش‌آموز یاری است و از اهم مواردی است که خیرین پیگیری می‌کنند. در این رابطه فصل جدیدی هم باز شده است که خیرین مدرسه‌یار نامیده می‌شود و به کمک مدارس می‌روند. مثلاً برخی مدارس به تعمیرات سرویس بهداشتی نیاز دارند، برخی به تعمیر میز و نیمکت یا رنگ‌آمیزی نیاز دارند و یا بهسازی و زیباسازی محیط نیاز دارند که در این زمینه فعالیت می‌کنند.
جلب مشارکت افراد در راستای فعالیت در کار خیر چگونه است؟
از طریق گردهمایی، ورود به مدارس، نشست‌ها، گفت و گو با نخبگان و اقشار مختلف، نشست‌های تخصصی با برخی از صنوف و… از جمله روش‌هایی است که انجام می‌شود. فقط یک مسیر نیست، راه‌های مختلفی هست و مردم هم طالب کار خیر هستند به‌شرطی که شرایطش فراهم شود. نشست‌های متعدد و تبلیغات شهری و روش‌های مختلفی داشتیم که گفتمان‌سازی صورت گرفت.
دربارۀ نقش بانوان در بخش مشارکت‌های مردمی توضیح بفرمایید.
– بانوان در همۀ زمینه‌ها نقش خوبی دارند اخیراً هم در بحث دانش‌آموزیاری فعالیت می‌کنند. این عزیزان قبلاً در مجمع خیرین مدرسه‌ساز بودند، الان دعوت کردیم که در این بخش هم فعالیت کنند. در بحث مدرسه‌سازی اگر بانوان مساعدت نکنند، آقایان نمی‌توانند مشارکت کنند. همیشه از بانوان باید تجلیل ویژه‌ای کرد چون آنها بستر و شرایط را فراهم و تشویق می‌کنند. بانوانی که در مجمع خیرین هم فعالیت می‌کنند پابه پای آقایان و حتی جلوتر از آنان کارشان را انجام می‌دهند.
سمن‌ها اگر می‌خواهند توفیق کسب کنند باید در گفتار، رفتار و اعمالشان صادق باشند، هرکجا مردم صداقت ببینند مشارکت توسعه پیدا خواهد کرد.
اکثر این بانوان چون معلم هستند، شناخت ویژه‌ای از مدارس و دانش‌آموزان دارند، دلسوزی مادرانه‌ای دارند و شرایط دانش‌آموزان را بهتر درک می‌کنند، مدیران مدرسه را خوب می‌شناسند، ضمن اینکه وقت بیشتری می‌گذارند؛ خیلی از آقایان شاید فقط فرصت شرکت در جلسات را داشته باشند اما این عزیزان وقتشان بیشتر است، رسیدگی و آگاهی بیشتری دارند و می‌توانند بهتر تأثیرگذار باشند.
سابقۀ شکل‌گیری این گروه‌های خیر چگونه است و چه مسیری را برای آن پیش‌بینی می‌کنید؟
– فعالیت مجمع خیرین مدرسه‌ساز به سه حوزه تقسیم می‌شود: مدرسه‌ساز، دانش‌آموزیار و مدرسه‌یار. شورای عالی خیرین مدرسه‌ساز را توسعه داده است، خیرین مدرسه‌یار و دانش‌آموزیار نیز تشکیل شده‌اند که هر سه گروه در راستای کار خیر فعالیت می‌کنند.
بحث شکل‌گیری آن از گذشته وجود داشت اما ساماندهی امروز را نداشت ولی حدود یکسال است که خیرین مدرسه‌ساز ورود پیدا کردند و تشکیلات پیدا کردند. خیرین مدرسه‌ساز، دانش‌آموزیار و مدرسه‌ساز و یا سایر سمن‌ها در موضوع کار خیر اشتراک دارند. برخی در اهداف و روش‌ها متفاوت‌اند.
به‌نظر من ابتدا باید جامعه را آگاهی داد تا مردم از شرایط اجتماعی-اقتصادی آگاهی یابند و اهمیت تعلیم و تربیت را درک کنند، در این صورت قطعا مشارکت خواهند کرد. نکتۀ دوم صداقت در گفتار، رفتار و اعمال است، سمن‌ها اگر می‌خواهند توفیق کسب کنند باید در گفتار، رفتار و اعمالشان صادق باشند، هرکجا مردم صداقت ببینند مشارکت توسعه پیدا خواهد کرد. نکتۀ سوم همدلی پیرامون مسائلی است که انجام می‌شود، اعضای مجمع باید همدل باشند. چهارم اینکه گفتمانشان باید هدفمند، هوشمند و واحد باشد، مثلاً افرادی که در بحث مدرسه‌یار شرکت می‌کنند، همه با هم بدانند که دغدغۀ امروز ما چیست و همه یک صدا داشته باشند. نکتۀ پنجم این است که مسئولان در کنار سازمان‌های مردم‌نهاد باشند. نکتۀ ششم آگاهی‌بخشی دربارۀ اقداماتی است که انجام می‌شود، بسیاری اتفاقات خوب می‌افتد که اطلاع داده نمی‌شود. این موارد کمک زیادی می‌کند. هیچ محدودیتی در کار خیر نیست، ظرفیت سمن‌ها باید افزایش یابد، علم و شناختشان باید به روز باشد، چون امروزه بحث سمن‌ها بسیار عمیق، دقیق و به روز است.
برخی از اقدامات انجام‌شده که در خاطر دارید، بفرمایید.
– برخی اقدامات دربارۀ دانش‌آموزانی است که نیازهای ویژه دارند، در حوزۀ لوازم‌التحریر اقدامات بسیار خوبی انجام شده است و به چندهزار دانش‌آموز را در اول مهرماه لوازم‌التحریر می‌دهیم، در خصوص دانش‌آموزان نیازمند ورود بسیار خوبی داشتیم، برای تجهیز سرویس‌های بهداشتین ساختگی با تولید سادگی نامفهوم از ، معرفی دانش‌آموزان به مراکز توانبخشی و… فعالیت‌های خوبی داشتیم که نمونه‌هایی از فعالیت مثبت مجمع خیرین دانش‌آموز یار بوده است.
در پایان اگرنکته‌ای دارید بفرمایید.
– در بحث مشارکت‌ها و توسعۀ مشارکت‌ها، صحبت‌های جدیدی دارم که مبتنی بر تحقیق‌های میدانی و آکادمیک است که در فضای دیگر خواهم گفت زیرا معتقدم زمانی توسعۀ مشارکتمان اثربخش خواهد بود که مشارکت سازمان‌یافته و هوشمند باشد، در غیر اینصورت، مشارکت هدایت‌شده است که این خطرناک است، در دل همین موضوع بحث طولانی است. اگر مشارکت ما توسعه‌یافته و هدفمند باشد، مردم حتماً مشارکت می‌کنند و نتایج خوبی خواهد داشت اما در صورتی که مشارکت هدایت‌شده، انحصاری و تحمیلی باشد، اتفاقات مثبتی نمی افتد.
