مسئول مشارکت های مردمی ادارۀ نوسازی قزوین: همکاری ارگان های مختلف، تسهیل کنندۀ امر مدرسه سازی

مهندس علی افشار از سال ۱۳۸۶ در بخش مشارکت های مردمی ادارۀ کل نوسازی استان قزوین فعالیت می کند. ایشان با بیان تجربۀ خود در این زمینه، از تحولات در امر مشارکت ها، برخی چالش ها و عوامل بازدارنده در مسیر جذب مشارکت خیرین و راهکارهای حل این مشکلات صحبت می کند. آقای مهندس  افشار، در این گفت و گو با سایت مجمع خیرین مدرسه ساز،  تکریم و احترام خیرین را موضوع بسیار مهم دانستند که نیازمند توجه ویژه از طرف مسئولان مختلف و تحقق خواسته های آنان است همچنین از نظر ایشان همکاری ارگان ها و اداره های ذی ربط، تأثیر بسزایی در تسریع و بهبود روند مدرسه سازی خواهد داشت. 

در زیر این گفت و گو با ایشان را می خوانیم.

لطفاً از آغاز کار و تجربۀ خودتان در بخش مشارکت‌های مردمی ادارۀ نوسازی بفرمایید.

– از سال ۱۳۸۶ در بخش مشارکت‌های مردمی ادارۀ نوسازی قزوین مشغول به کار شدم. پیش از این هم کم و بیش فعالیت‌های خیرخواهانه می‌کردم ولی به این شکل نبود. در این باره هم اطلاعاتی نداشتم، یک روز مدیرکل وقت آموزش‌ و پرورش به من زنگ زد و به اینجا آمدم و ابتدا شغلی را که برای من در نظر داشتند، با روحیات من سازگار نبود تا بعد از چند ماه دوباره تماس گرفتند و برای این شغل آمدم. قبلاً معاون فنی هنرستان چمران بودم.

طی این سال‌ها مشارکت‌های مردمی چه تحولاتی را پشت سر گذاشته اشت؟

– بیشتر مشارکت افراد به‌شکل اهدای زمین بود و کمی هم خرید تجهیزات، احداث مدارس کم بود. الان خوشبختانه احداث بیشتر شده است که به نفع ادارۀ نوسازی و آموزش و پرورش است چون معمولاً اعتبار دولتی به اهدای زمین تعلق نمی‌گیرد. یکی از دلایل دیگر گران شدن زمین است. در قزوین و تاکستان، البرز و بوئین زهرا که قیمت زمین بالاست این مشکل را داریم. تعهدی هم خود آموزش و پرورش دارد که زمین را تهیه کند تا خیرین بسازند. برای پیگیری اعتبار دولتی هم باید پروژه، توسط خیرین، در حال احداث باشد
خود ما در نوسازی، هر خیری که می‌آید، ما سوق می‌دهیم به سمت احداث چون الان به ازای ۵۰ درصد پیشرفت فیزیکی، اعتبارات دولتی الباقی آن را تکمیل می کند. البته خیرینی هم هستند که پول نقد به حساب مجمع واریز می‌کنند و شکرخدا مجمع خیرین، رفته رفته فعال‌تر شده است.

لطفاً دربارۀ روند مشارکت های مردمی توضیحی بفرمایید.

– خیرین ما در بحث مشارکت به سه گروه تقسیم می‌شوند: اول خیرینی که تماماً خودشان می‌سازند و پیمانکار هم خودشان هستند، نوسازی نقشه و نظارت را بر عهده دارد؛ دوم خیرینی که پول را به حساب مجمع می‌ریزند و با هماهنگی مجمع، ادارۀ نوسازی یک پیمانکار منصف انتخاب می کند که پروژه انجام شود؛ گروه سوم هم خیرین حقوقی هستند که پول را به حساب دولت می‌ریزند و آن هم روند خودش را دارد. معمولاً شرکت ها به حساب دولت می‌ریزند و افراد به حساب مجمع خیرین. در مجموع، بیشتر به حساب مجمع واریز می‌شود.
از جهاتی وقتی خود خیر مدرسه را می‌سازد، سرعت پیشرفت کار بیشتر و برخی هزینه‌ها کمتر می‌شود. بعلاوه برخی کمک‌های خرد را هم می‌توان استفاده کرد. مثلاً فردی یک تن آهن، ۱۰۰ کیسه سیمان یا چند ماشین آجر می‌دهد، می‌توانیم از آن هم استفاده کنیم اما اگر دست پیمانکار باشد، استفاده از این کمک های خرد کمی سخت می شود.

به‌نظر شما برای ترویج امر مدرسه سازی و افزایش جلب مشارکت‌های مردمی چه راه‌هایی وجود دارد؟

– در برخی موارد افراد خودجوش مشارکت می‌کنند. بزرگترین تبلیغ هم خود خیر است، اگر کسی که مدرسه نساخته است تبلیغ کند، چندان تأثیری ندارد ولی کسی که خودش مدرسه ساخته است، صحبتش به دل می‌نشیند و افراد می‌پذیرند که حتماً خیری در آن هست که کسی چندین مدرسه ساخته است و الان هم فعالیت می ایکند. این تأثیرگذارترینش است، به‌خصوص که فردی در شهر یا منطقۀ خود معتمد باشد. از طرفی خود ادارۀ نوسازی و مجمع خیرین هم مورد اعتمادند که افراد پولشان را به حساب مجمع واریز می‌کنند، این موارد خیلی مهم است.
از طرف دیگر، آموزش و پرورش مناطق مختلف استان خیلی مهم است. برای مثال هر منطقه افراد خیر معتمد و سرشناس خودش را دارد که در جذب خیر خیلی تأثیر دارد. همچنین رؤسای آموزش و پرورش هم باید بیشتر به خواسته‌ها و عملکرد خیرین توجه داشته باشند. چون خیرین مستقیم در این امر در ارتباط با آنها هستند و برخی خواسته‌ها مانند ثبت‌نام دارند که باید انجام شود. این امر در حیطۀ آموزش و پرورش است.

ارتباط شما با سایر شهرستان‌های استان قزوین که مجمع خیرین ندارند، چگونه برقرار می‌شود؟

– قبلاً بوئین زهرا هم مجمع خیرین را داشت اما با بازنشسته‌شدن چند نفر از خیرین دیگر فعالیت ندارد ولی تاکستان شاکلۀ خودش را به دست آورده است و فعالیت می کند. برخی شهرستان‌ها مجمع را ثبت کرده‌اند اما فعالیتی ندارند چون افرادی که پیگیری کنند و وقت بگذارند نیستند و ارتباط ما با آموزش و پرورش است که در نقاط بزرگ شهری، خودشان یک بخش مشارکت مردمی یا انجمن اولیا را دارند که عملاً همان کار را انجام می دهند. اگرچه این بخش‌ها با ما در ارتباط هستند ولی با توجه به اینکه روند اداری خودشان را دارند، به این موضوع توجه کافی ندارند.

لطفاً از چالش‌ها و موانع در امر مدرسه سازی بفرمایید.

– یک عامل بازدارنده شهرداری‌ها و دیگر ارگان‌ها و اداره‌ها هستند که گاهی مسئولیت اجتماعی خود را انجام نمی‌دهند. وقتی یک فردی بدون چشم‌داشتی، مدرسه‌ای می‌سازد که بعدها هم مالک آن نخواهد بود، گاهی یک خواسته‌ای دارد مثل آ ب‌رسانی، برق‌رسانی و… برای همان مدرسه اما آنقدر سنگ اندازی می کنند که فرد پشیمان می‌شود و دیگر برنمی‌گردد. به‌نوعی شهرداری، سایر ارگان ها و اداره ها با خیرین هماهنگ نیست.
عامل بازدارندگی دیگر بدقولی برخی مدیران ماست که به خیر می‌گویند کار را شروع کن و ما ادامه‌اش را انجام می‌دهیم اما در برخی پروژه‌ها خیر با تمام قوا و بدون توجه به گرانی تلاش خود را می‌کند تا تعهدش انجام شود و بعد به بی‌پولی، بی تدبیری و بدقولی مواجه می شویم و پروژه متوقف می‌شود. وقتی از الان می دانیم برای سال بعد اعتبار کافی نیست، چرا قول می دهیم؟ وقتی هنوز پروژه‌هایی با ۹۰ درصد پیشرفت، کامل نشده‌اند چرا برای پروژه های جدید قول می‌دهند؟ خیر می‌خواهد پروژه‌های دیگری را انجام دهد اما پشیمان می شود.
چالش دیگر عدم توجه ادارۀ مالیات به مادۀ ۱۷۲ قانون مالیات‌های مستقیم است که با این قانون می‌توان چندین مدرسه توسط کارخانه‌ها، شرکت‌ها و افراد احداث کرد.
از طرفی کمبود اعتبارات خیرین به پراکندگی هم برمی‌گردد زیرا هرکس می‌خواهد در روستا و محل زندگی خودش مدرسه بسازد و موارد کمی وجود دارد که چند خیر با هم برای ساخت یک مدرسه، همکاری کرده باشند مگر از یک خانواده باشند. اگر هم همکاری باشد معمولاً شوراها کار انجام می‌دهند مثلاً شورای یک روستا یا دهیاری از افراد پول جمع می‌کنند و کار را شروع می‌کنند. این کار مقداری کار را آسان می‌کند و دست ادارۀ نوسازی برای آوردن خیرین به پروژه باز می‌شود.
چالش بعدی عدم توجه مسئولان استانداری و سایر مسئولان به خیرین و حتی در افتتاح پروژه‌هاست که خیر با کوچک‌ترین تکریم و احترامی خوشحال می‌شود.

ادارۀ نوسازی چه برنامه ها و راهکارهایی برای جذب و نگهداری خیرین انجام می‌دهد و با چه چالش‌هایی در این مسیر روبه‌رو است؟

– فعالیت ما بیشتر همان جشنوارۀ خیرین است. یا به شکل شخصی هرکجا برویم دربارۀ مدارس صحبت می‌کنیم یا مثلاً در شوراهای آموزش و پرورش که در آن مدیرکل مناطق نیز حضور دارند، جهت کار خیر و مدرسه‌سازی صحبت می‌شود و خود مدیران مشوق اصلی هستند. یا مثلاً در خانوادۀ خودم این تأثیر را داشتم که افراد تشویق به کمک کردن شدند، حتی کسانی که شغلشان یا مهارتشان را برای کمک استفاده می‌کنند.
گاهی هم صداوسیما لیست خیرین، مدیران آموزش و پرورش یا رئیس مجمع را می‌خواهد که ما برای مصاحبه می‌فرستیم. برای ارتباط مستمر با خیرین هم بجز جشنواره، به شکل شخصی احوالشان را جویا می‌شویم. شاید سالی ۱۰-۱۵ نفر را هم حضوری، همراه مدیریت، به دیدنشان برویم و هدیه‌ای کوچکی برایشان ببریم. با چاپ کتاب از زندگی خیرین و کارهای خیر آنها، میتوان آنها را تشویق کرد چون کتاب چیز ماندگاری است.
یکی از مشکلات در این مسیر، تبلیغات و بنر در سطح شهر است. ما هنوز نتوانستیم یک بنر خوب در جای مناسبی از شهر بگیریم و ارگان‌های ذی‌ربط متقاعد نمی‌شوند که اهمیت مدرسه برای تربیت افراد چقدر زیاد است و یک تربیت خوب باعث می‌شود

برخی پروژه‌ها خیر با تمام قوا و بدون توجه به گرانی تلاش خود را می‌کند تا تعهدش انجام شود و بعد به بی‌پولی، بی تدبیری و بدقولی مواجه می شویم و پروژه متوقف می‌شود. وقتی از الان می دانیم برای سال بعد اعتبار کافی نیست، چرا قول می دهیم؟ وقتی هنوز پروژه‌هایی با ۹۰ درصد پیشرفت، کامل نشده‌اند چرا برای پروژه های جدید قول می‌دهند؟ خیر می‌خواهد پروژه‌های دیگری را انجام دهد اما پشیمان می شود.

علی افشار کارشناس مسئول مشارکت های مردمی، ادارۀ نوسازی استان قزوین

که جامعه بهتر شود. چطور ما چیپس را تبلیغ می‌کنیم و پولش را می‌گیریم؟ این هزینه‌ها در برابر ارقامی که خیرین کمک می‌کنند چیزی نیستند. همین کمک های خیرین باعث شده است که کار مدرسه سازی تسریع شود. مثلاً امسال ۱۲۰ میلیارد تعهد داریم که بخش زیادی از آن محقق شده است. اما متقاعد نمی شوند که یک بنر خوب نصب کنند در جاهایی که رفت وآمد زیاد است. وقتی افراد تابلویی را دائماً ببینند، تحت تأثیر قرار می‌گیرند. دعوت از خیرین در مدارس خودشان و تکریم آنها هم اهمیت به‌سزایی دارد.
حتی یک برنامه ثابت تلویزیونی که هر ماه یکبار پخش شود. صدا و سیما هم چندان همکاری نمی‌کند و باید مبلغی دریافت کنند اما در نظر نمی‌گیرند که ممکن است این برنامه باعث جذب خیرینی شود که ده‌ ها برابر برای مدرسه‌سازی کمک کنند و ارزش زیادی دارد.
در خیرین حقوقی هم مشکلی با ادارۀ مالیات داریم که اگر حل شود، مشارکت خیرین دوبرابر می شود. من الان به خیر می‌گویم که چنین قانونی (مادۀ ۱۷۲) برای معافیت یا کاهش مالیاتی هست اما چندان مورد توجه قرار نمی‌گیرد. معمولاً به نامه ترتیب اثر داده نمی‌شود. اگر این امر اجرایی و تبدیل به روال شود، خیلی محکم می توانیم یک شرکت یا حتی پیمانکاران را راضی کنیم. حتی مبلغی که خیر برای مدرسه سازی هزینه می کند خیلی بیشتر از مالیاتش است ولی یک تشویقی برای این کار می‌شود. این بخش‌های مختلف با هم هماهنگ نیستند، همکاری نمی‌کنند و مسئولیت اجتماعی خودشان را انجام نمی‌دهند.
برای مثال یک قانونی داریم که هر برج‌ساز مثلاً برای هر ۲۰۰ واحد، باید ۴ مدرسه بسازد و برج‌ساز آن تعداد را نمی سازد، به جایش ۱۹۸ واحد می‌سازد که انقدر برای ساخت مدرسه هزینه نکند و این گریزها را داریم. قانون‌ها هم راه در رو دارد. قبلاً برخی می‌ساختند، الان هیچ‌کدام از برج‌سازها نمی‌سازند. مناطقی که برج های چندصد واحدی ساخته شده است ولی مدرسه خیلی کم دارند. آن فضا در مقاطع مختلف  مدرسه لازم دارد، مثلاً یک مدرسه شش کلاسه، ۲۰۰ دانش‌آموز ظرفیت دارد.

برای مشارکت‌های غیر مالی، مثلاً با مهارت‌های مختلف فنی، شغلی و… آیا روند مشخصی وجود دارد؟

– مشارکت متناسب با مهارت های افراد کم است و بستگی به فرد و شرایط دارد. برای مثال فردی بوده است که سیستم گرمایش یک مدرسه را بدون هزینه درست کند. در ادارۀ نوسازی کمتر هست ولی بیشتر در آموزش و پرورش هستند چون پس از ساخت مدرسه، والدین دانش‌آموز با مهارت‌های مختلفی که دارند، مثل تأسیسات، نقاشی یا جوشکاری، مدرسه را کمک می‌کنند و کارهای آن را انجام می‌دهند. چون از حیطۀ وظایف ما خارج است روند مشخصی ندارد. به علاوه در یک شهرستان پیگیری ‌ها و درخواست‌های مسئولین، با توجه به شناخت یکدیگر از هم، بهتر انجام می‌شود، چون افراد یکدیگر را می شناسند و در ارتباط نزدیک با یکدیگرند.

چه پیشنهادها یا راهکارهایی برای بهبود و افزایش جلب مشارکت‌های مردمی در امر مدرسه‌سازی دارید؟

– پیشنهادی که خودم دارم این است که اگر مجمع به همراه ادارۀ نوسازی و آموزش و پرورش در دیدار خیرین هماهنگ شوند، خیلی اهمیت دارد. حضور مدیران خیلی مهم است، هم بُرد رسانه‌ای و هم تبلیغاتی دارد. بهترین تشویق هم که خود خیرین هستند. زمانی که استاندار، فرماندار، نماینده یا مدیر آموزش و پرورش موضوع یا مطلبی را مطرح کند یا با شرکتی صحبت کند، خیل متفاوت است تا اینکه بنده صحبت کنم. چون معمولاً کار خیر در منطقۀ خود خیر است، خیر دوست دارد که برخورد مناسبی با او شود و به‌طور کلی در منطقۀ خودش دیده شود.
برخی چیزها هزینۀ ناچیزی دارد مثلاً یک تلفن از سمت یک مدیر، به یک شرکت، خیلی سریع کار را پیش می‌برد و مشکلات خیلی زیادی را حل می‌کند. به‌طور مثال در تابستان برای تعمیر و تجهیز مدارس، می‌توان از ظرفیت مجمع خیرین، گروه‌های جهادی، انجمن اولیاء و یا در تهیۀ مصالح از ظرفیت شرکت‌ها و کارخانه‌ها استفاده کرد.
گروه‌های جهادی خودشان در نقاشی ساختمان، درب و پنجره‌ها، تعمیرات سرویس بهداشتی و یا تعمیر خود مدرسه کمک می کنند که تحقق این امر هماهنگی و همراهی مدیران مناطق آموزش و پرورش را می‌طبلد و با پیگیری یا تماس یک مسئول کار بهتر و سریع‌تر انجام می‌شود.