کلهر: موزۀ فرهنگ و آموزش استان قزوین، کامل ترین موزۀ تاریخ آموزش در ایران

-این ساختمان در ابتدا خانۀ مسکونی مربوط به زمان قاجار بوده است و حدود ۱۸۰-۱۹۰ سال قدمت دارد. خانه برای شخصی به نام حاج فتحعلی بوده است که به فرزندانشان رسیده بود و چند برادر در اینجا زندگی می­‌کردند. حدود سال ۱۳۰۵ شهرداری این مکان را از این افراد اجاره کرد، به هدف اینکه مدرسه شود. این خانه تبدیل می­‌شود به مدرسۀ دیانت و در سال ۱۳۱۳ شهرداری این خانه را می­‌خرد؛ سپس چون شهرداری می­‌بایست ۵ درصد بودجه­‌اش را به آموزش و پرورش می­‌داد، این مکان را به آموزش و پرورش اهدا کرد و این مکان الان متعلق به آموزش و پرورش است. اینجا تا سال ۱۳۵۷ مدرسه بود، سپس تا سال ۱۳۶۵ مهدکودک بود و سپس حالت تخریب گرفت و رها شده بود تا سال ۱۳۷۰. از آن زمان تا ۱۳۹۱ بازسازی آن توسط ادارۀ میراث فرهنگی طول کشید و بعد موزه شد تا به امروز.

-هر آنچه اینجا می­ بینید، آقای صفاری زحمت کشیده و از مدارس قدیمی استان جمع آوری کرده است. برای مثال وسایل آزمایشگاهی، شیمی، فیزیک، صندلی­‌ها و…، همه را تک به تک خودشان در انبارها و روستاهای مختلف رفته­‌ و گشته­، جمع و جور کرده و این موزه را تشکیل داده اند. طبق گفتۀ خودشان کامل­ترین موزۀ فرهنگ و آموزش ایران است. در یکی دوتا استان دیگر برای آموزش و پرورش موزه داریم که به این میزان کامل نیست. اینجا آرشیو حدود ۷۰ سال تاریخ آموزش استان قزوین است، از معلمان و دانش­‌آموزان، شیوۀ پوشش و… در عکس­‌ها هست. علاوه­‌بر اینها هم وسایلی است که جمع­‌آوری کرده­‌اند.

آقای ابراهیم صفاری معلم بازنشستۀ ادبیات و با حدود ۷۷ سال سن هستند و به­‌جز کتاب تاریخچۀ فرهنگ و مدارس سرزمین قزوین، کتاب­‌های زیاد دیگری هم دارند. من هم فرهنگی هستم و ابلاغیۀ کاری­‌ا اینجاست. صبح­‌ها هم از ساعت ۸- ۱۲/۵ در موزه هستیم.

-من فکر می‌کنم بیش از‌ نیمی از مدارس قزوین را خیرین ساخته­‌اند. من نزدیک ۱۰ سال در مدارس استثنایی کار کردم که در این زمینه، مدرسۀ بیاضیان خیرساز بود که ۱ و ۲ داشت، مدرسۀ خاتون بابایی بود و به خود مدارس هم از طریق خیرین کمک می­‌شد، چون کودکان استثنایی بودند و آموزش و پرورش هم بودجۀ خاصی نداشت، خیرین برای تهیۀ لباس و وسایل آموزشی خیلی کمک می­‌کردند. تا جایی که من می­دانم خیرین نقش بسیار خوبی در استان قزوین داشتند. مدارس قدیمی خیرساز مشکلاتی داشتند، مثلاً برخی در اسناد و ثبت اداری مشکل داشتند. برای مثال ما دنبال نقشۀ یک مدرسه خیرساز بودیم که برخی کارهایش را انجام دهیم، نه در شهرداری و نه در مجمع خیرین نقشۀ خاصی داشت. قدیم­‌ساز بود و کسی هم نمی­‌دانست وضعیت پایه ساختمان یا لوله­‌کشی آن چگونه است، الان فکر می­‌کنم بهتر شده باشد. یا مثال دیگر اینکه اکثر مدارس خیرساز در گذشته کف شور نداشتند و برای شست­‌وشوی طبقات مشکلات زیادی داشت که من خودم شاهد این مشکلات بودم البته مدارس تازه ساخت این مشکلات را ندارد اما فکر می­‌کنم در گذشته مشارکت خیرین بیشتر بود.

وضعیت بازدید از موزه و استقبال از آن چگونه است؟

-درباره بازدید موزه، از ۲۵ اسفند از ۸ صبح تا ۸ شب هستیم و تا اواخر عید موزه بسیار شلوغ است چون برخی از بلاگرهای قزوینی آن را تبلیغ می­‌کنند. بعد از آن تابستان خلوت است و در ایام مدرسه هفته­‌ای دو یا سه بار بازدید دانش­‌آموزی یا دانشجویی داریم. بازدید کنندگان قزوینی شاید در روز یکی-دو نفر بیایند اما هر کسی از موزه بازدید انجام می‌دهد، خیلی استقبال می­‌کند و خوشش می­‌آید. عکس­‌ها، وسایل و نیمکت­‌های زیر زمین خیلی به مذاقشان خوش می­‌آید.

-برای این موزه آموزش و پرورش اندکی نظارت دارد ولی درکل می­‌شود گفت به حال خود رها شده است. ۲ سال پیش من با پیگیری خودم پروانۀ اینجا را گرفتم و اصلا در سازمان گردشگری کشور ثبت نشده بود. کارهای اداری و ثبت را انجام دادم و قرار بود به ما بودجه دهند که هنوز چیزی به ما داده نشده است. اینجا درآمد آنچنانی ندارد، مثلاً در سال شاید ۱-۲ میلیون درآمد داشته باشیم. باید پول آب و برق و گاز بدهیم، اگر وسیله­‌ای خراب شود یا ساختمان مشکلی داشته باشد، پول ما کفاف نمی­‌دهد. آموزش و پرورش که بودجه­‌ای تعلق نمی­‌دهد و میراث فرهنگی هم طی ۳-۴ سالی که من اینجا هستم، هیچگونه هزینه­‌ای نداده است. اوایلی که به اینجا آمدم خیلی همه چیز کثیف بود حتی کپسول­‌های آتش ­نشانی هم چندسال بود که شارژ نشده بود، من حدود ۳-۴ میلیون از شخص خودم هزینه کردم و آن را نگرفتم و یک نوعی دلسوزانه مانده­‌ام. ابتدا قرار بود من مدیر اینجا باشم و کارمندی هم بفرستند ولی الان خودم تنها هستم و همۀ کارهای موزه از مدیریت تا نظافت و… را خودم انجام می­‌دهم و حقوق کارمندی­­‌ام را هم دارم. این موزه زیر نظر ادارۀ مشارکت­‌های مردمی آموزش و پرورش است که مسئول آن هم آقای ابراهیم­‌زاده است، ایشان تلاش می­‌کند بودجه­‌ای برایمان در نظر بگیرند ولی چون موزه در چارت سازمانی تعریف شده نیست، بودجه­‌ای هم تعلق نمی­‌گیرد. فعلاً تلاش­‌هایشان برای دریافت بودجه نتیجه نگرفته است.